Ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις για την κατάσταση της Τουρκίας σε πολιτικό, θεσμικό, κοινωνικό διπλωματικό και οικονομικό επίπεδο, αλλά και ευρύτερα διατυπώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ετήσια ένταξη προόδου που δημοσιοποίησε σήμερα.
Μεταξύ άλλων, η έκθεση της Κομισιόν σημειώνει τα εξής:
Δημοκρατικοί θεσμοί
Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της Τουρκίας. Η δημοκρατική οπισθοδρόμηση συνεχίστηκε κατά την περίοδο αναφοράς. Οι διαρθρωτικές ελλείψεις στο προεδρικό σύστημα παρέμειναν σε ισχύ.
Οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 14 Μαΐου 2023. Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών διεξήχθη στις 28 Μαΐου. Οι εκλογές διεξήχθησαν βάσει του νέου εκλογικού νόμου που εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2022. Οι εκλογές πρόσφεραν στους ψηφοφόρους τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ γνήσιων πολιτικών εναλλακτικών και η συμμετοχή των ψηφοφόρων παρέμεινε υψηλή, αλλά η μεροληπτική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και η απουσία ίσων όρων έδωσαν αδικαιολόγητο πλεονέκτημα στον υφιστάμενο (πρόεδρο).
Η συνταγματική αρχιτεκτονική διατήρησε τις εξουσίες συγκεντρωμένες στο επίπεδο της Προεδρίας και δεν διασφαλίζει έναν υγιή και αποτελεσματικό διαχωρισμό των εξουσιών μεταξύ της εκτελεστικής, της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας. Ο αναποτελεσματικός μηχανισμός ελέγχου και ισορροπίας σημαίνει ότι η εκτελεστική εξουσία είναι δημοκρατικά υπόλογη μόνο μέσω εκλογών.
Ο πολιτικός πλουραλισμός συνέχισε να υπονομεύεται από τη στόχευση κομμάτων της αντιπολίτευσης και μεμονωμένων βουλευτών. Η πίεση της κυβέρνησης στους δημάρχους των κομμάτων της αντιπολίτευσης συνέχισε να αποδυναμώνει την τοπική δημοκρατία. Οι περισσότερες ρυθμιστικές αρχές παραμένουν άμεσα συνδεδεμένες με την Προεδρία. Οι συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης για το προεδρικό σύστημα παραμένουν ανεπίληπτες.
Η κατάσταση στη νοτιοανατολική περιοχή
Η κατάσταση στη νοτιοανατολική περιοχή παρέμεινε αιτία ανησυχίας, ιδιαίτερα μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου 2023. Η τουρκική κυβέρνηση διεξήγαγε επιχειρήσεις ασφαλείας και στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Ιράκ και τη Συρία. Οι παραμεθόριες περιοχές αντιμετώπισαν κίνδυνο για την ασφάλεια με τρομοκρατικές επιθέσεις από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο έχει καταχωρηθεί ως τρομοκρατική ομάδα από την ΕΕ. Η κυβέρνηση έχει νόμιμο δικαίωμα και ευθύνη να καταπολεμήσει την τρομοκρατία, αλλά είναι σημαντικό να το κάνει σε πλήρη συμμόρφωση με τις αρχές του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Τα αντιτρομοκρατικά μέτρα πρέπει να είναι αναλογικά. Δεν σημειώθηκε πρόοδος στην επανέναρξη μιας αξιόπιστης πολιτικής ειρηνευτικής διαδικασίας για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος. Μετά τους σεισμούς, η Ένωση Κοινοτήτων του Κουρδιστάν (KCK) κήρυξε περίοδο μονομερούς εκεχειρίας, ενόψει των εκλογών του Μαΐου, η οποία τερματίστηκε τον Ιούνιο. Τούρκοι αξιωματούχοι συνέδεσαν τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) που συνδέονται με το PKK με μια επίθεση στην Κωνσταντινούπολη τον Νοέμβριο του 2022, αλλά το PKK αρνήθηκε ανάμειξη. Η ΕΕ καταδίκασε απερίφραστα τις επιθέσεις του PKK και εξέφρασε την αλληλεγγύη της στις οικογένειες των θυμάτων. Η Τουρκία συνέχισε να πραγματοποιεί αεροπορικές επιδρομές εναντίον του PKK και συνδεδεμένων ομάδων στη βόρεια Συρία και το Ιράκ.
Κοινωνία των Πολιτών
Συνεχίστηκε η σοβαρή οπισθοδρόμηση σε θέματα της κοινωνίας των πολιτών. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αντιμετώπισαν αυξημένη πίεση και συρρίκνωση του χώρου στον οποίο ενεργούν, με περιορισμό των ελευθεριών έκφρασης, συνεταιρίζεσθαι και συνάθροισής τους. Η εφαρμογή του νόμου για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής έθεσε περαιτέρω περιορισμούς στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη πίεση από τις αρχές, η κοινωνία των πολιτών συνέχισε να έχει φωνή και να συμμετέχει ενεργά στην πολιτική ζωή, μεταξύ άλλων παρέχοντας υποστήριξη στους ανθρώπους που επλήγησαν από τους σεισμούς του Φεβρουαρίου 2023.
Η πολιτική εποπτεία των δυνάμεων ασφαλείας δεν ενοποιήθηκε. Η εκτελεστική εξουσία διατηρούσε σημαντικό έλεγχο στις δυνάμεις ασφαλείας. Η πολιτική συνιστώσα του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAŞ) παρέμεινε αμετάβλητη. Η εξουσία του στρατιωτικού δικαστικού συστήματος περιορίστηκε, με τα πολιτικά ανώτερα δικαστήρια να εξετάζουν τις προσφυγές κατά των αποφάσεων των στρατιωτικών δικαστηρίων. Ωστόσο, η πολιτική εποπτεία των δυνάμεων ασφαλείας παρέμεινε ελλιπής και χωρίς αποτελεσματικούς μηχανισμούς λογοδοσίας. Είναι απαραίτητη η ενίσχυση της κοινοβουλευτικής εποπτείας των θεσμών ασφαλείας.
Μεταρρύθμιση Δημόσιας Διοίκησης
Η Τουρκία διαθέτει κάποιο έως μέτριο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης. Δεν σημείωσε καμία πρόοδο στον τομέα αυτό κατά την περίοδο αναφοράς. Υπάρχει ακόμη έλλειψη πολιτικής βούλησης για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών. Η αναδιάρθρωση της εκτελεστικής εξουσίας και η αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης σύμφωνα με το προεδρικό σύστημα που εισήχθη το 2018 οδήγησε σε εξαιρετικά συγκεντρωτικό σύστημα χάραξης πολιτικής. Το επίπεδο λογοδοσίας της διοίκησης παραμένει ανεπαρκές. Το σύστημα διαχείρισης ανθρώπινων πόρων πρέπει να μεταρρυθμιστεί. Η πολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης συνεχίστηκε. Το μερίδιο των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις στη δημόσια διοίκηση εξακολουθεί να είναι χαμηλό.
Δικαιοσύνη
Η Τουρκία παραμένει σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας στον τομέα της δικαιοσύνης. Η σοβαρή οπισθοδρόμηση συνεχίστηκε και, παρά τα διάφορα πακέτα δικαστικών μεταρρυθμίσεων τα τελευταία χρόνια, οι διαρθρωτικές ελλείψεις στο δικαστικό σύστημα παρέμειναν ανεπίλυτες. Η συνεχιζόμενη άρνηση εφαρμογής ορισμένων αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία. Δεν σημειώθηκε πρόοδος στην εξάλειψη της αδικαιολόγητης επιρροής και πίεσης από την εκτελεστική εξουσία στους δικαστές και τους εισαγγελείς, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ανεξαρτησία, την αμεροληψία και την ποιότητα της δικαστικής εξουσίας. Η εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του 2021 (HRAP) και της Στρατηγικής Δικαστικής Μεταρρύθμισης (ΣΔΜ) του 2019 συνεχίστηκε, αλλά οι δραστηριότητες που προβλέπονται σε αυτά τα έγγραφα δεν αντιμετώπισαν τα διαρθρωτικά προβλήματα και ζητήματα που εντοπίστηκαν στις προηγούμενες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η έλλειψη αντικειμενικών, αξιοκρατικών, ενιαίων και προκαθορισμένων κριτηρίων για την πρόσληψη και την προαγωγή δικαστών και εισαγγελέων παραμένει πηγή ανησυχίας.
Διαφθορά
Η Τουρκία βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο στον αγώνα κατά της διαφθοράς. Δεν υπήρξε πρόοδος κατά την περίοδο αναφοράς. Οι εκκρεμείς ελλείψεις σε βασικούς τομείς της καταπολέμησης της διαφθοράς τα τελευταία χρόνια παρέμειναν ανεπίλυτες. Απομένει ακόμη να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική πρόληψης της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών θεσμών, σε αντίθεση με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς, στην οποία η Τουρκία είναι συμβαλλόμενο μέρος. Εξακολουθούν να υπάρχουν νομοθετικά κενά σε αρκετούς τομείς της καταπολέμησης της διαφθοράς. Οι περιορισμοί του νομικού πλαισίου και της θεσμικής αρχιτεκτονικής επέτρεψαν αδικαιολόγητη επιρροή στις φάσεις έρευνας και δίωξης υποθέσεων διαφθοράς. Η λογοδοσία και η διαφάνεια των δημόσιων θεσμών πρέπει να βελτιωθούν. Η απουσία στρατηγικής και σχεδίου δράσης κατά της διαφθοράς υποδηλώνει την έλλειψη βούλησης για αποφασιστική καταπολέμηση της διαφθοράς. Οι συστάσεις της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης παρέμειναν ανεφάρμοστες. Συνολικά, η διαφθορά παραμένει πρόβλημα.
Καταπολέμηση οργανωμένου εγκλήματος
Η Τουρκία έχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και σημειώθηκε κάποια πρόοδος σε επιχειρησιακό επίπεδο μέσω της συμμετοχής σε έναν αυξανόμενο αριθμό κοινών επιχειρήσεων με κράτη μέλη της ΕΕ και γειτονικές χώρες. Ωστόσο, είναι σημαντικό για την Τουρκία να αυξήσει περαιτέρω την επιχειρησιακή της προθυμία να συνεργαστεί και να ανταλλάξει πληροφορίες με τους εταίρους επιβολής του νόμου της ΕΕ. Το νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της αστυνομικής συνεργασίας είναι εν μέρει μόνο ευθυγραμμισμένο με το κεκτημένο της ΕΕ. Η ολοκλήρωση διεθνούς συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας σχετικά με την ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μεταξύ της Europol και των τουρκικών αρχών που είναι αρμόδιες για την καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος και της τρομοκρατίας εξακολουθεί να εκκρεμεί, λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι η τουρκική νομοθεσία για την προστασία δεδομένων εξακολουθεί να μην είναι ευθυγραμμισμένη με το κεκτημένο της ΕΕ . Το νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας πρέπει να βελτιωθεί σύμφωνα με τις συστάσεις της Ειδικής Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF) και της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με το νόμο για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής.
Ανθρώπινα δικαιώματα
Η υποβάθμιση των ανθρωπίνων και θεμελιωδών δικαιωμάτων συνεχίστηκε. Το τουρκικό νομικό πλαίσιο περιλαμβάνει γενικές εγγυήσεις σεβασμού των ανθρωπίνων και θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά η νομοθεσία και η εφαρμογή της πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τη νομολογία της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ) και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ). Δεν εγκρίθηκαν νομοθετικές τροποποιήσεις για την εξάλειψη των υπολοίπων στοιχείων των νόμων για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης του 2016.
Η άρνηση της Τουρκίας να εφαρμόσει ορισμένες αποφάσεις του ΕΔΔΑ αποτελεί πηγή ανησυχίας σχετικά με την τήρηση των διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων από το δικαστικό σώμα. Η Τουρκία δεν έχει εφαρμόσει την απόφαση του Ιουλίου 2022 του Μεγάλου Τμήματος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία εκδόθηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας επί παραβάσει που κίνησε η Επιτροπή Υπουργών κατά της Τουρκίας, η οποία υποδηλώνει απομάκρυνση από τα πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες που έχει προσυπογράψει ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η εφαρμογή του σχεδίου δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα που εγκρίθηκε το 2021 συνεχίστηκε. Ωστόσο, δεν αντιμετώπισε κρίσιμα ζητήματα. Η συνολική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν βελτιώθηκε.
Όσον αφορά στην ελευθερία της έκφρασης, η σοβαρή οπισθοδρόμηση συνεχίστηκε. Οι γενικοί περιορισμοί στις δραστηριότητες δημοσιογράφων, συγγραφέων, δικηγόρων, ακαδημαϊκών, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επικριτικών φωνών συνέχισαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην άσκηση των ελευθεριών τους. Η εφαρμογή νόμων σχετικά με την εθνική ασφάλεια και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας συνέχισε να αντιβαίνει στην ΕΣΔΑ και να αποκλίνει από τη νομολογία του ΕΔΔΑ.
Η προεκλογική εκστρατεία του Μαΐου 2023 χαρακτηρίστηκε από περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης, καθώς τόσο τα ιδιωτικά όσο και τα δημόσια μέσα ενημέρωσης δεν εξασφάλισαν τη ανεξαρτησία του Τύπου και την αμεροληψία στην κάλυψη της εκστρατείας, μειώνοντας την ικανότητα των ψηφοφόρων να κάνουν συνειδητές επιλογές.
Δεν σημειώθηκε πρόοδος στον τομέα της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, όπου η νομοθεσία και η εφαρμογή της δεν συνάδουν με το τουρκικό Σύνταγμα, τα ευρωπαϊκά πρότυπα ή τις διεθνείς συμβάσεις στις οποίες είναι συμβαλλόμενο μέρος η Τουρκία. Υπήρχαν επαναλαμβανόμενες απαγορεύσεις, δυσανάλογη χρήση βίας και παρεμβάσεις γύρω από ειρηνικές διαδηλώσεις. Οι διαδηλωτές υπόκεινται σε έρευνες, δικαστικές υποθέσεις και διοικητικά πρόστιμα με κατηγορίες για δραστηριότητες που σχετίζονται με τρομοκρατία ή για παραβίαση του νόμου για διαδηλώσεις και πορείες.
Τα δικαιώματα των πιο μειονεκτουσών ομάδων και των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες χρειάζονται καλύτερη προστασία. Οι Ρομά εξακολουθούν να είναι σε μεγάλο βαθμό αποκλεισμένοι από την επίσημη απασχόληση και οι συνθήκες διαβίωσής τους έχουν επιδεινωθεί σοβαρά. Τον Ιανουάριο του 2023, η Τουρκία ενέκρινε μια νέα στρατηγική για τους Ρομά που καλύπτει την περίοδο 2023-2030 και ένα σχέδιο δράσης που καλύπτει την περίοδο 2023-2025. Οι σεισμοί του Φεβρουαρίου του 2023 επηρέασαν δυσανάλογα τον πληθυσμό των Ρομά και αύξησαν τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στις πληγείσες περιοχές όσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης, τα μέσα διαβίωσης και τις βασικές ανάγκες και την υγεία, ειδικά για τις γυναίκες και τα παιδιά. Η βία με βάση το φύλο, οι διακρίσεις και η ρητορική μίσους κατά των μειονοτήτων και κατά των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων, των τρανσέξουαλ, των ιντερσέξ και των queer (LGBTIQ) εξακολουθούν να αποτελούν θέμα σοβαρής ανησυχίας.
Πολιτική μετανάστευσης και ασύλου
Όσον αφορά στην πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, η Τουρκία σημείωσε κάποια πρόοδο. Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας παρέμεινε το κύριο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στην περαιτέρω ενίσχυση της ικανότητας επιτήρησης και προστασίας των χερσαίων συνόρων με το Ιράν και το Ιράκ. Η Επιτροπή αναμένει από την Τουρκία να τηρήσει τις δεσμεύσεις της βάσει της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου 2021, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης της παράτυπης μετανάστευσης από χερσαίες και θαλάσσιες οδούς και την επανάληψη των επιστροφών. Η επιστροφή των παράτυπων μεταναστών από τα ελληνικά νησιά βάσει της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας παρέμεινε σε αναστολή. Εκκρεμεί η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας προς όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο πολιτικός και τεχνικός διάλογος βρίσκεται σε εξέλιξη για τη μετανάστευση και την ασφάλεια. Ο επόμενος διάλογος υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας για τη μετανάστευση έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί στις 23 Νοεμβρίου 2023. Συνολικά, ο αριθμός των παράνομων διελεύσεων των συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας παρέμεινε σημαντικά χαμηλότερος από ό,τι πριν από την έγκριση της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Το 2022, ο αριθμός των παράτυπων μεταναστών που έφτασαν αυξήθηκε στα περισσότερα δρομολόγια σε σύγκριση με το 2021. Το πρώτο εξάμηνο του 2023, ο αριθμός των παράτυπων αφίξεων από την Τουρκία στην ΕΕ ήταν χαμηλότερος από ό,τι την ίδια περίοδο του 2022. Οι αφίξεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 62%, ενώ η θαλάσσια διαδρομή προς την Ιταλία σημείωσε σημαντική μείωση (μείωση κατά 52%) και ο αριθμός των αφίξεων στην Κύπρο μέσω της Πράσινης Γραμμής μειώθηκε σημαντικά κατά 42%. Η Τουρκία δεν έχει ακόμη εφαρμόσει τις διατάξεις σχετικά με τους υπηκόους τρίτων χωρών στη συμφωνία επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Οκτώβριο του 2017.
Η Τουρκία συνέχισε να καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να φιλοξενήσει και να καλύψει τις ανάγκες μιας από τις μεγαλύτερες προσφυγικές κοινότητες στον κόσμο. Από τα σχεδόν 10 δισεκατομμύρια ευρώ στη στήριξη της ΕΕ στους πρόσφυγες που χορηγήθηκαν από το 2011, περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ είχαν εκταμιευθεί έως τον Σεπτέμβριο του 2023. Απαιτούνται αποτελεσματικά μέτρα ένταξης για την αντιμετώπιση της παρατεταμένης παρουσίας προσφύγων στη χώρα. Η πρόσβαση των μεταναστών και των προσφύγων στη δημόσια υγεία πρέπει να βελτιωθεί. Δεν εκπληρώθηκαν εκκρεμή σημεία αναφοράς στο πλαίσιο του οδικού χάρτη για την ελευθέρωση των θεωρήσεων. Η Τουρκία χρειάζεται ακόμη να ευθυγραμμίσει περαιτέρω τη νομοθεσία της με το κεκτημένο της ΕΕ για την πολιτική θεωρήσεων.
Εξωτερική πολιτική
Η Τουρκία είναι ένας ενεργός και σημαντικός παράγοντας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο οποίος αποτελεί σημαντικό στοιχείο στο πλαίσιο της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας. Ωστόσο, η μονομερής εξωτερική πολιτική της Τουρκίας παρέμεινε σε αντίθεση με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Η Τουρκία διατήρησε ένα πολύ χαμηλό ποσοστό ευθυγράμμισης 10% με τη στάση της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας (από τον Αύγουστο του 2023), σε σύγκριση με 8% το 2022. Η ρητορική της για υποστήριξη στην τρομοκρατική ομάδα Χαμάς μετά τις επιθέσεις της εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την προσέγγιση της ΕΕ.
Μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Τουρκία καταδίκασε τη ρωσική στρατιωτική επίθεση, μεταξύ άλλων στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, και δεσμεύτηκε πολιτικά και διπλωματικά, μεταξύ άλλων διευκολύνοντας την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών και την ανταλλαγή αιχμαλώτων. Η Πρωτοβουλία για τη Μαύρη Θάλασσα με μεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας τερματίστηκε από τη Ρωσία τον Ιούλιο του 2023. Η Τουρκία προσπάθησε επίσης να διευκολύνει τις συνομιλίες μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας και να εργαστεί για την αποκλιμάκωση και την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός. Ωστόσο, η Τουρκία απέφυγε να ευθυγραμμιστεί με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Από τον Μάρτιο του 2023, η Τουρκία έχει θέσει σε εφαρμογή απαγόρευση εξαγωγής προς τη Ρωσία προϊόντων καταγωγής ΕΕ, Ηνωμένων Πολιτειών και Ηνωμένου Βασιλείου που υπόκεινται σε κυρώσεις.
Αυτή η απαγόρευση στόχευε συγκεκριμένα εμπορεύματα που ήταν υπό διαμετακόμιση, αποθηκευμένα σε αποθήκες ή βρίσκονταν σε ελεύθερες ζώνες στην Τουρκία. Ωστόσο, η πιθανή μεταφορά αγαθών διπλής χρήσης και ευαίσθητης τεχνολογίας, καθώς και η απεριόριστη μετακίνηση εμπορευμάτων που υπόκεινται σε κυρώσεις από την Τουρκία στη Ρωσία πρέπει ακόμη να αντιμετωπιστούν. Συνολικά, η Τουρκία ενίσχυσε σημαντικά τους εμπορικούς και οικονομικούς της δεσμούς με τη Ρωσία, και η τουρκική οικονομία έγινε περισσότερο εξαρτημένη από τη Ρωσία σε κρίσιμους τομείς, ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας.
Η Τουρκία ενέτεινε την πολιτική της «περιφερειακής ομαλοποίησης» με τα αραβικά κράτη, την Αρμενία και το Ισραήλ. Μετά τις επιθέσεις της τρομοκρατικής ομάδας Χαμάς κατά του Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023, η Τουρκία απέφυγε να τις καταδικάσει και να τις χαρακτηρίσει ως τρομοκρατία και επέκρινε έντονα την απάντηση του Ισραήλ. Η Τουρκία καταδίκασε έντονα τις απώλειες αμάχων και από τις δύο πλευρές και πρότεινε να ενεργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Η Τουρκία επανεξετάζει επί του παρόντος τους δεσμούς της με το Ισραήλ. Όσον αφορά την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή (MEPP), η θέση της Τουρκίας ευθυγραμμίζεται με τη θέση της ΕΕ που υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών. Η προσέγγιση της Τουρκίας με το συριακό καθεστώς, με τη μεσολάβηση της Ρωσίας, συνέβη παρά την έλλειψη πολιτικής επίλυσης της συριακής σύγκρουσης και έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία μοιραζόταν έναν κοινό στόχο με την ΕΕ να επιτύχει μια σταθερή και ευημερούσα Συρία, κυρίως με την εφαρμογή του ΑΣΑΗΕ 2254. Η Τουρκία έχει αυξανόμενη παρουσία και γεωπολιτική φιλοδοξία στον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Συνέχισε επίσης τις προσπάθειές της να επεκτείνει τις σχέσεις της με χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας. Η ρεαλιστική δέσμευση της Τουρκίας στο Αφγανιστάν και η θέση που έχει διατρανώσει για τις εξελίξεις στο Σουδάν υπογράμμισαν τη φιλοδοξία της να είναι βασικός παράγοντας στο πλαίσιο μεγάλων διεθνών κρίσεων.
Η Τουρκία συνέχισε να επιδιώκει τη συμμετοχή της στην κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) και στις αμυντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, ενώ επέμενε στον αποκλεισμό ενός κράτους μέλους από κάθε πιθανή συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Η Τουρκία παρέμεινε ενεργή συμμετοχή σε αποστολές και επιχειρήσεις της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ. Τον Μάρτιο του 2023, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ενέκρινε την ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και κατά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο του 2023, ο Τούρκος Πρόεδρος δεσμεύτηκε να υποβάλει αμέσως το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας στο τουρκικό κοινοβούλιο για επικύρωση. Ο πρόεδρος κατέθεσε το νομοσχέδιο προς κύρωση στη Βουλή στις 23 Οκτωβρίου 2023.
Κύπρος
Όσον αφορά στις σχέσεις καλής γειτονίας και την περιφερειακή συνεργασία, η Τουρκία συνέχισε να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και υποστήριξε επανειλημμένα μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η ΕΕ παραμένει πλήρως προσηλωμένη σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑΗΕ, σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο. Η ΕΕ ζήτησε, πιο πρόσφατα στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου 2023, την ταχεία επανάληψη των διαπραγματεύσεων και εξέφρασε την ετοιμότητά της να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει. Δεν υπήρξαν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης από την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αναφοράς.
Σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας
Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας επιδεινώθηκαν μέχρι τις αρχές του 2023. Ωστόσο, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία τον Φεβρουάριο του 2023, υπήρξε αξιοσημείωτη βελτίωση των σχέσεων. Από τον Φεβρουάριο του 2023, οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου μειώθηκαν δραστικά και δεν αναφέρθηκαν πτήσεις πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές.
Η συνέχιση του διαλόγου καλή τη πίστει και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη συνεργασίας και αμοιβαία επωφελούς σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Αναμένεται από την Τουρκία ότι θα είναι προσηλωμένη απερίφραστα στις σχέσεις καλής γειτονίας, τις διεθνείς συμφωνίες και ειρηνική επίλυση διαφορών, σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, προσφεύγοντας, εάν χρειαστεί, στο Διεθνές Δικαστήριο.
Οικονομία
Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η τουρκική οικονομία έχει προχωρήσει αρκετά, αλλά δεν σημείωσε πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς. Εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς της Τουρκίας. Υπήρξε οπισθοδρόμηση σε σημαντικά στοιχεία, όπως η άσκηση της νομισματικής πολιτικής και το θεσμικό και ρυθμιστικό περιβάλλον κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου αναφοράς. Από τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές του Μαΐου, οι αρχές έχουν λάβει ορισμένα μέτρα για να επιστρέψουν σε μακροοικονομικές πολιτικές που προσανατολίζονται περισσότερο στη σταθερότητα. Αν και η οικονομική ανάπτυξη παρέμεινε ισχυρή το 2022, η Τουρκία απομακρύνθηκε περισσότερο από πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά, γεγονός που αποδυνάμωσε τα θεμελιώδη οικονομικά της και αύξησε τις ευπάθειες.